«Առանց ինժեներական մտքի ճարտարապետի գծագրածը նկար է»

Երբ խոսում ենք այս կամ այն կառույցի մասին, հիմնականում հիշատակում ենք ճարտարապետին, հաճախ անտեսվում է մի կարևոր հանգամանք. առանց ճարտարագիտական մտքի՝ շինարարական ոչ մի կառույց չի կարող վեր խոյանալ: Օրերս «Իրատեսի» հյուրն էր ծնունդով ախալցխացի, մասնագիտությամբ ճարտարագետ ԲՈՐԻՍ ՉԹՉՅԱՆԸ, որը շուրջ 35 տարի աշխատել է «Հայպետնախագիծ» ինստիտուտում (ներկայումս՝ «Հայնախագիծ»), եղել է գլխավոր ճարտարագետներից մեկը: Հեղինակ է 180-ից ավելի օբյեկտի, նախագծի և շենքի, որոնցից են Երևանի «Տաշիր» հանրախանութը, ԱՄՆ-ի նոր դեսպանատունը, Երևանի բազմաթիվ բնակելի շենքեր, Գորիսի օդանավակայանը, ՌԴ Նովոսիբիրսկի հայկական թաղամասի եկեղեցին, Եմենի Հանրապետության բազմաթիվ կառույցներ:

Բորիս Չթչյանի հետ զրուցեցինք մեր քաղաքի հին ու նոր շենքերի մասին, մասնավորապես հետաքրքրվեցինք՝ ի՞նչ կարծիք ունի օր օրի ավելացող նորակառույց բազմահարկ շենքերի մասին:
Ճարտարագետը նշեց, որ նախկինում Հայաստանում շենքերը կառուցվել են յոթբալանոց երկրաշարժի հիմքով: 90-ականներից հետո նորմերը փոխվել են, ընդունված է ինը, տեղ-տեղ նաև 10-բալանոց համակարգը: Նոր շենքերի կոնստրուկցիաներից հազվադեպ են բողոքներ լինում, թեև եթե շինարարները անբարեխիղճ լինեն, թերությունները չեն բացառվում: «Ճարտարագետն ինչո՞վ է տարբերվում ճարտարապետից: Եթե նախագիծը 100 տոկոս միավոր է, աշխատանքի 60 տոկոսը ճարտարագետինն է, առանց ճարտարագիտական գծագրերի ոչ մի շինարար չի կարող գործ անել: Ճարտարապետի գծագրածը նկար է՝ առանց ինժեներական մտքի»,- ասաց ճարտարագետը:

Կարծիք կա, որ քարե շենքերն ապահով չեն: Մեր զրուցակիցն ասաց, որ քարե շենքերը մինչև հինգհարկանի պետք է լինեն, իսկ ապահով՝ բոլոր տեսակի շենքերը՝ քարե, երկաթբետոնե, մետաղական: Շենքերի կյանքի տևողությունը կախված է նրանց նշանակությունից, օրինակ, օպերային թատրոնի շենքը նախատեսված է մոտ 200 տարվա համար, բնակելի շենքերը՝ 25-50. «Շենքերի զգալի մասը հին նորմերով է կառուցված, կարիք կա դրանք ամրացնելու, առավել հները քանդելու, նորը կառուցելու, ինչը, սակայն, հսկայական ծախսերի հետ է կապված: Ժամանակի հետ փոխվում են նաև մարդկանց պահանջները: Այսպես, նախկինում մարդկանց 9 քմ բնակելի տարածք էր հասնում, հիմա՝ 13, այսինքն, եղած մակերեսը չի բավարարում, պետք է ճարտարապետները փոխեն իրենց հատակագծերը, համապատասխանեցնեն նորմերին, բայց դա ևս բարդ պրոցես է: Տիպային նախագծով կառուցած շենքում դժվար է ձևափոխումներ անել, ճիշտ է, քառակուսիները քիչ են, բայց չափորոշիչներով են արված, նրանց հեղինակները այնպես են նախագծել բնակելի տարածքների հատակագիծը, որ դրանից լավ չես կարող անել, քանդել-փոխելուց կվատացնես վիճակը: Իսկ որ մասնավոր շենքերում շատերը ձևափոխություն են անում, պատճառը վատ նախագիծն է»:

Ինչ վերաբերում է արտաքին ձևափոխումներին, տարածքի ընդլայնմանը, մեր զրուցակիցը հերքում է այն կարծիքը, որ այդ կերպ ամրանում է շենքը: Ասաց, որ հինգերորդ հարկում մի հավաբուն կառուցելով՝ շենքը չի ամրանում, պատշգամբը առաջ տալով, բազրիք ավելացնելով՝ և՛ ճարտարապետական տեսքն է կորցնում շենքը, և՛, շատ դեպքերում, վտանգավոր է:
«Շենքը հիմքից սկսած են ամրացնում. այսպես, օրինակ, եթե շենքն արդեն նախագծված և կառուցված է 7-բալանոց երկրաշարժին համապատասխան, պետք է համապատասխանեցվի 9-բալանոցին»,- ասաց:

Ինչևէ, ճարտարագիտությունից անցում կատարենք պոեզիայի աշխարհ: Մեր զրուցակիցը հայտնի է Սայաթ-Նովայի պոեզիայի իր իմացությամբ: «Աշխատանքս հաշվարկների հետ էր, գծագրերի, զգում էի, որ հիշողությունը դավաճանում է, և որոշեցի բանաստեղծություններ սովորել: Սկսեցի Սայաթ-Նովայից, որովհետև հոգեհարազատ է ու բարդ»,- ասաց նա:
Հիմա Սայաթ-Նովայից երեք տասնյակից ավելի գործ է արտասանում՝ հայերեն, ռուսերեն, վրացերեն, թուրքերեն և պարսկերեն:

Հրավիրվել է Սայաթ-Նովային նվիրված Վարդատոնի: Գրական, մշակութային տարբեր միջոցառումների ժամանակ ներկայացնում է Սայաթ-Նովային: Արտասանում է նաև Քուչակ, Չարենց, Իսահակյան, Տերյան, Ջիվանի: Բորիս Չթչյանը նաև դրամագիտության ակադեմիկոս է. մոտ 200 պետության` շրջանառության մեջ եղած և շրջանառությունից դուրս եկած մետաղադրամների հավաքածու ունի: ԽՍՀՄ սպորտի վարպետը հետաքրքրվում է նաև սպորտային հուշադրամներով: Երկու տասնյակ և ավելի տարիների բանահյուսական պրպտումների արդյունքում Բորիս Չրթչյանը ընթերցողին է ներկայացրել «Ախալցխայի (Կարնո) բարբառի բառարան» գիրքը: Առածներից, ասացվածքներից, մականուններից զատ գրքում տեղ են գտել նաև հեղինակի քառյակները:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ